In dit stuk heb ik het een en ander over maagzuur en maagzuurremmers op een rij gezet. Als eerste hulp vind je hieronder ook wat huis, tuin en keuken remedies bij zuurbranden.
Feestelijke borrels en gezellige etentjes maken het leven leuk. De boel even de boel laten en een beetje ‘uit de band springen’. Jammer genoeg betalen we met regelmaat ‘s nachts de rekening, doordat brandend maagzuur ons het slapen soms belemmert. Voor die momenten grijpen we vaak naar maagzuurremmers, een oplossing voor de korte termijn die ons leven (voor even) weer wat gemakkelijker maakt.
Wanneer brandend maagzuur met regelmaat opspeelt, wordt vaak de gang naar de huisarts gemaakt. En dan is de kans groot dat je met een recept voor maagzuurremmers de deur uitgaat. Daardoor ontstaat er een heel andere situatie: bij dagelijks gebruik van maagzuurremmers wordt de spijsvertering flink door de war gegooid. Bovendien is er bij brandend maagzuur vaak geen sprake van teveel, maar juist van een tekort aan maagzuur! En als we dat tekort dan nog verder vergroten door maagzuurremmers te gebruiken…
Wanneer moet je denken aan onvoldoende maagzuur?
Behalve bij het directe zuurbranden na de maaltijd, kunnen onder meer de volgende symptomen wijzen op onvoldoende maagzuur:
- Buikpijn
- Winderigheid
- Diarree of verstopping
- Een opgezette buik
- Chronische candida
- Astma
- Haarverlies bij vrouwen
- Vitaminetekorten
- Acné
- Rectale jeuk
- Auto-immuunziekten, zoals de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa
- Voedselallergieën
- Droge huid
Hoe zit dat dan?
Een tekort aan maagzuur komt regelmatig voor. Oorzaken zijn o.a. het gebruik van antibiotica, pijnstillers, bepaalde medicatie (zoals bijvoorbeeld statines, de cholesterolverlagers) en van sterk bewerkt voedsel met veel geraffineerde suikers. Maar ook het ouder worden is een factor. Mensen boven de 50 hebben vaak meer maagzuurproblemen dan jongere mensen.
Een tekort aan maagzuur wordt vreemd genoeg vaak behandeld als een overschot aan maagzuur: er worden dan vaak maagzuurremmers ingezet, wat het probleem eigenlijk alleen maar verergert. We hebben maagzuur nou eenmaal heel hard nodig om onze voeding goed te kunnen verwerken!
Het immuunsysteem mist ondersteuning
Zoals hierboven genoemd, kunnen voortdurende problemen met brandend maagzuur verschillende oorzaken hebben. Eén van die oorzaken is slechte voeding: te weinig groenten en fruit, teveel dierlijke vetten, suikers etc. Maar het volgende is belangrijk om te onthouden: ook al eten we nog zo gezond, bij een tekort aan maagzuur verloopt de vertering van de voeding niet goed! Daardoor worden voedingsstoffen niet goed opgenomen en ontstaan er op termijn vitamine- en mineralentekorten, iets waar het immuunsysteem ernstig onder gaat lijden.
Een paar mogelijke gevolgen:
- Het kan lijken of je al griep of verkoudheid oploopt wanneer iemand in je buurt alleen maar kucht.
- Een vitaminen- en mineralentekort kan ook leiden tot bijvoorbeeld osteoporose (botontkalking). Om botontkalking te voorkomen zijn magnesium, vitamine D en calcium onmisbaar. Maar wanneer de hoeveelheid maagzuur te laag is om je eten goed te verteren, worden deze stoffen nauwelijks opgenomen.
- We hebben ons maagzuur ook nodig om ons voedsel te ‘ontsmetten’. In een omgeving die voldoende zuur is, krijgen nare beestjes geen kans om te overleven. Een tekort aan maagzuur leidt dus tot een tekort aan mogelijkheden om ongewenste indringers een halt toe te roepen.
De essentie van dit verhaal mag duidelijk zijn: het chronisch gebruik van maagzuurremmers leidt tot grote problemen!
Een voorbeeld
Voor eiwitvertering is voldoende maagzuur nodig. Is hieraan een tekort, dan kan het darmslijmvlies beschadigd raken. Daardoor kunnen er onverteerde eiwitten via de darmen in de bloedbaan terechtkomen. Deze onverteerde / onverwerkte voedingseiwitten zorgen voor ophoping en opstopping van de ‘afvoer’, met als gevolg dat het immuunsysteem overuren draait. Omdat het lichaam deze afvalstoffen toch kwijt wil, ontstaan problemen op een of meerdere zwakke plekken in het lichaam. De gevolgen kunnen heel divers zijn: voor de een is dat bijvoorbeeld eczeem, voor de ander zijn dat astmatische klachten of extreem veel slijm ophoesten, weer een ander krijgt grote problemen met de neusslijmvliezen, etc. Zelfs overgewicht kan hiervan een gevolg zijn: omdat het lichaam de afvalstoffen niet goed meer kwijt kan, worden ze gestapeld op een plek die wat minder kwaad kan: in de vetcellen. Dit kan een reden zijn, waarom sommige mensen die een dieet volgen niet of nauwelijks afvallen.
Te weinig maagzuur (ook wel hypochlorhydria genoemd) zorgt dus voor tal van gezondheidsklachten, die bovendien chronisch kunnen worden. Op de lange duur kan dit zelfs leiden tot een auto-immuun ziekte (een situatie waarbij het immuunsysteem lichaamseigen gezond weefsel aantast).
Uit het voorgaande is gemakkelijk te begrijpen dat wanneer je maagzuurremmers gebruikt, je het probleem op een verkeerde manier probeert op te lossen. Ook al is de verleiding groot!
Maar wat dan wel?
Eerste hulp bij acute klachten:
- Top tip: gebruik verdunde appelazijn, zure melkwei (molkosan) of citroensap: het oplossen van een eetlepel daarvan in een glas water, zorgt voor een zwak zure oplossing, die helpt sterkere zuren te “bufferen”. Het lijkt misschien wat vreemd om zuurbranden op deze manier aan te pakken, maar het werkt echt! Iets om in de gaten te houden: geeft dit geen verlichting, dan is de kans groot dat er toch sprake is van een teveel aan maagzuur.
- Een stukje volkorenbrood geeft direct verlichting en laat het branderige gevoel snel verdwijnen.
- Een flinke theelepel honing laat snel het branderige gevoel in je keel en slokdarm verdwijnen. Honing brengt direct een beschermend laagje aan, wat zeer verkoelend werkt (tenminste voor een poosje). Belangrijk: vermijd een teveel aan honing, dit i.v.m. de hoeveelheid suikers.
- Banaan kan helpen bij het neutraliseren van het maagzuur in slokdarm en keel. Als je regelmatig stukjes banaan eet, geeft dit verlichting bij brandend maagzuur. Daarnaast helpt banaan ook om reflux (het terugstromen van maagzuur) te voorkomen.
- Eet meloen, vooraf in stukjes gesneden en in de koelkast bewaard. Meloen is bijna alkalisch (het tegenovergestelde van zuur) en het eten ervan is een grote hulp bij het neutraliseren van maagzuur. Een remedie die ook nog eens veel vezels en vitaminen bevat.
Voedselcombinaties
Maagzuur is een belangrijke factor bij de vertering van onze voeding. Maar dat geldt ook voor het toepassen van de juiste voedselcombinaties – en dat geldt eigenlijk voor iedereen!
Voor een goede vertering is het belangrijk om de volgende combinaties te vermijden:
- koolhydraten en eiwitten: dus beter geen boterham met kaas of aardappelen met vlees. Denk bijvoorbeeld eens aan salade met wat kip of vis, of pasta met een vleesloze tomatensaus.
- suikers en eiwitten: gebruik liever geen suiker tijdens een maaltijd met eiwitten (bijv. liever geen zoete saus of appelmoes). Wacht 2 uur met een zoet dessert of iets lekkers bij de koffie als je net een maaltijd met eiwitten hebt gegeten.
- suikerrijke en vetrijke voedingsmiddelen (tegelijkertijd of vlak na elkaar). Dit kan leiden tot gisting en dus ook tot winderigheid en een opgeblazen gevoel.
- eiwitrijke en sterk zure voedingsmiddelen: sterk zure voeding brengt de afscheiding van maagsap tot staan en blokkeert daardoor de eiwitvertering. Het eten van bijvoorbeeld een zure haring of een rolmops kan de maagsapproductie kortdurend stil leggen!
- Zetmeel en zuur: vermijd combinaties van zetmeelrijke voedingsmiddelen (zoals brood en aardappels) met uitgesproken zure vruchten of groenten, zoals rabarber, tomaten of met zure zuivelproducten als yoghurt, karnemelk, zure room of met melkzure groenten. Zetmeel gecombineerd met zuur zorgt ervoor dat de voorvertering in de mond (via het speekselenzym ptyaline) wordt geblokkeerd.
Wat (en hoe!) we verder eten en drinken is natuurlijk een grote factor:
- Ga na of de volgende producten klachten verergeren en zo ja, vermijd ze: tomaten of tomaat producten, knoflook, chocolade, pepermunt of pepermuntthee, citrusfruit of sap van citrusfruit en/of heet gekruide producten of maaltijden.
- Gebruik vezelrijke voeding met een lage glycemische index.
- Vermijd een teveel aan vetten in de maaltijd.
- Drink geen water bij het eten; wanneer je iets drinkt tijdens het eten neemt het volume in de maag enorm toe. Je lichaam anticipeert hierop door meer maagsap te produceren, waardoor je eerder last krijgt van zuurbranden.
- Vermijd koolzuurhoudende frisdranken en koffie, en beperk alcoholgebruik.
- Gebruik appelazijn: s’ochtends 1 à 2 theelepels appelazijn in een glas water bevordert de spijsvertering en de stofwisseling. Wacht i.v.m. de zuurgraad 30 minuten met het poetsen van de tanden.
- Pas op met melk: bij brandend maagzuur geeft melk inderdaad vrijwel direct verlichting. Maar het drinken van veel melk geeft een ontstekingsreactie in de spieren. Dit verzwakt de sluitspier tussen maag en slokdarm, waardoor méér maagzuur in je slokdarm kan komen. En als je dit dan weer gaat blussen met melk…. Dat is een vicieuze cirkel waar je nooit uitkomt! Bovendien zorgt het drinken van melk er ook voor dat je méér maagzuur gaat produceren, wat de problemen met zuurbranden weer kan verergeren. Al met al is melk dus geen gelukkige keuze!
- Sommige mensen hebben veel baat bij een kleikuur. Klei bindt maagzuur en kan daardoor de klachten verminderen. Pas wel op: klei heeft het vermogen om allerlei stoffen te absorberen en kan daardoor de werkzaamheid van medicijnen verminderen. Doe een kuur dus niet op eigen houtje, maar neem contact op met een therapeut die je hierin kan begeleiden!
En ook onze leefstijl is van groot belang:
- Eet op regelmatige tijden en eet in kleine porties; voorkom één grote maaltijd in de avond.
- Neem de tijd om te eten, zorg dat je goed kauwt.
- Doe na het eten even rustig aan. Het is veel beter om niet druk te gaan bewegen of voorover te buigen nadat je gegeten hebt. Een kleine wandeling maken is overigens wel bevorderlijk voor de spijsvertering. Dit kan symptomen met 34% verminderen.
- Eet minimaal 3 uur voor het slapen gaan niets meer
- Zet een kleine verhoging (10-15 cm.) onder de poten aan het hoofdeind van je bed. Hierdoor wordt per direct je slokdarm minder belast en heb je minder last van zuurbranden tijdens de slaap.
- Streef naar een gezond gewicht: 10% gewichtsverlies kan symptomen en het gebruik van maagzuurremmers al helpen verminderen
- Pak de oorzaken van stress aan en zorg voor regelmaat en een goede nachtrust
- Voor rokers: probeer te stoppen
- 30 minuten per dag lichaamsbeweging bevordert je algemene gezondheid en ook de spijsvertering. Extreem sporten is overigens niet bevorderlijk is om brandend maagzuur te verhelpen. Dat geeft teveel druk op de slokdarm.
Stap voor stap…
Wij mensen zijn gewoontedieren. Alle tips in één keer proberen op te volgen is niet realistisch en kan zelfs heel frustrerend zijn. Een goede richtlijn is om niet meer dan 2 nieuwe gewoontes per maand aan te leren. Het hoofdeinde van het bed wat hoger zetten en kleinere porties eten is al een goed startpunt. Om de symptomen de baas te blijven is het misschien nog een tijdje nodig om medicatie te gebruiken, maar (in overleg met je arts) kan het heel goed mogelijk zijn dat je steeds minder maagzuurremmers of -blokkers nodig hebt. Het belangrijkste is om vol te houden en in te calculeren dat het even kan duren voordat je resultaat gaat krijgen.
Tot slot
Je voedingspatroon is essentieel bij het verminderen en voorkomen van zuurbranden. Veruit de meeste mensen hebben last van zuurbranden door te grote maaltijden en de verkeerde voedingsmiddelen.
Belangrijk: als zuurbranden en zure oprispingen te vaak optreden of hardnekkig van aard zijn, dan is het zeker zinvol om een bezoek te brengen aan de huisarts. Zo moeten een slokdarmontsteking (refluxoesophagitis of gastro-oesophagele reflux), maagwandontsteking (gastritis), maag- of duodenumzweer (ulcus ventriculi en ulcus duodeni) of hypochloorhydrie (gebrekkige maagzuurafscheiding) uitgesloten worden.
Maar voor veel mensen is gezonder leven, meer bewegen en het vermijden van bekende maagzuurprikkels, al een grote stap op weg naar herstel. Daarbij los je niet alleen je brandend maagzuur probleem op maar krijg je een compleet gezondere leefstijl, met meer energie en vitaliteit!